Formatief handelen heeft alles te maken met jouw didactische handelen. Het is dus zaak dat je diverse werkvormen vaker gaat gebruiken tijdens jouw formatief handelingsproces. Zo maak je bijvoorbeeld vaak samen met de kinderen succescriteria. Welke werkvormen kan je daarvoor gebruiken? Of hoe kunnen kinderen effectiever van en met elkaar leren, waardoor ze minder afhankelijk worden van jou? In deze blog neem ik je mee in drie actieve werkvormen, die jij tijdens het formatief handelen, in meerdere vakgebieden kan gebruiken.
Team hints
Je moet soms wel wat uit de kast trekken om kinderen doelgericht aan het werk te laten zijn. Het doel dat jij centraal stelt, heb jij namelijk gekozen. Natuurlijk hebben kinderen tijdens het formatieve proces wel eigenaarschap in de stapjes hoe zij beter worden in het doel. Maar het (overkoepelende) doel heb jij gekozen als leerkracht.
Om de motivatie hoog te houden kan je kiezen voor de werkvorm ‘Team hints’. Deze werkvorm kan goed gebruikt worden bij doelen die visueel goed uit te beelden zijn. Bijvoorbeeld het maken van een plattegrond, woordenschat of spreekwoorden oefenen.
Je maakt een stapeltje kaartjes met woorden / afbeeldingen waar jij het over wil hebben. Bijvoorbeeld bijvoeglijke naamwoorden, symbolen uit een legenda, de woorden van de afgelopen woordenschatles of al bekende spreekwoorden.
- Elk teamlid pakt een kaartje van de stapel. De leerlingen krijgen denktijd.
- De leerkracht geeft aan welke leerling in het groepje mag beginnen. Die leerling start met het uitbeelden van zijn woord/begrip/afbeelding.
- Als de andere teamleden het kaartje hebben geraden, mag de volgende leerling uitbeelden.
- Dit gaat door tot de tijd om is.
Met deze werkvorm kan jij peilen of dit begrip al dieper geworteld is. Schrijf voor jezelf op wat je is opgevallen, zodat je dit in je les kan gebruiken om effectievere feedback te geven.
Mocht je meer toffe tips willen lezen over hoe je leerlingen actiever bij hun leerproces betrekt, dan is deze blog ook iets voor je.
Luister goed
Wanneer je succescriteria met de kinderen wil maken bij een doel waar een vaste volgorde noodzakelijk is om tot het goede eindresultaat te komen, dan is deze werkvorm ideaal. Deze werkvorm gebruik ik vaak bij doelen van rekenen en taalbeschouwing en uitleg bij een spellingcategorie.
Benodigdheden leerkracht: kleur papier (in het geval van het voorbeeld, een rood papiertje)
De leerlingen maken pas aantekeningen nadat jij uitleg of instructie hebt gegeven. Ze helpen elkaar om optimale succescriteria samen te stellen. Het doel is al op een toffe manier geïntroduceerd en de kinderen hebben een succesvol voorbeeld gezien. Nu ben je beland op het moment dat de succescriteria geformuleerd moeten worden.
- De leerkracht start de les, waarbij duidelijk wordt gemaakt dat de leerlingen in stapjes, in tweetallen, de succescriteria gaan samenstellen van het doel.
- De leerkracht begint vooraan in het proces. De leerkracht doet het rode papier omhoog, want dat is het moment dat de kinderen goed moeten opletten. De leerkracht vertelt de eerste stap in het proces. “Oke, bij cijferend vermenigvuldigen begin ik op deze manier. Ik schrijf eerst het grootste getal op. Daaronder zet ik het kleinste getal. Ik zorg ervoor dat de eenheden goed onder elkaar staan, de tientallen ook en eventueel de honderdtallen ook. Dan zet ik een streep en het keerteken.” Het rode papier doe je naar beneden.
- De leerkracht geeft een teken dat de tweetallen mogen overleggen.
- De kinderen krijgen 2 minuten om te overleggen. In tweetallen overleggen zij wat zij net gezien en gehoord hebben. Zij schrijven de eerste stap zo concreet mogelijk op. Zij kijken hun werk kritisch na met de gedachte; zou een ander begrijpen wat wij bedoelen?
- De leerkracht vraagt de aandacht en het rode blaadje gaat weer omhoog. De tweede stap van het proces richting het eindresultaat wordt nu voorgedaan. Stap 3, 4 en 5 worden herhaald.
- Ben je beland bij het eindresultaat? Laat dan de geschreven blaadjes rondgaan. Een ander tweetal gaat nu gerichte feedback geven op de succescriteria met een andere kleur pen. Snapt dit tweetal wat een ander groepje heeft opgeschreven? Hebben ze nog aanvullingen? Doe dit nog 2x.
- Na drie rondes krijgt het tweetal hun blad weer terug en bekijken kritisch de feedback.
- Klassikaal bespreek je deze werkvorm na en je maakt met de klas samen de succescriteria en geeft dit een prominente plek bij het doel.
Naast deze werkvorm, heb je natuurlijk nog veel meer werkvormen om succescriteria met de kinderen samen te stellen. In deze blog krijg je nog meer inspiratie!
Klas in de weer
Wanneer de kinderen in groepjes lekker bezig zijn met een opdracht, is het belangrijk om regelmatig de kinderen eraan te helpen herinneren dat zij bezig zijn met het doel. De opdracht is gekozen om daarmee te kunnen bewijzen dat je aan het leren bent. En met leren bedoel ik, dat je je best doet om beter te worden in het doel dat centraal staat. Om deze focus regelmatig te behouden, is de werkvorm ‘klas in de weer’ erg geschikt.
‘Klas in de weer’ is een manier om informatie tussen de groepjes uit te wisselen tijdens groepsopdrachten. Het liefst natuurlijk met de eerder gemaakte succescriteria op het bord. Het product dat zij aan het maken zijn, moet aan bepaalde eisen voldoen. Wanneer jij met je groepje aan het product bezig bent, kan het zijn dat je bepaalde eisen vergeet.
Deze werkvorm gebruik ik vaak wanneer groepjes bezig zijn met een product; een muurkrant, een presentatie of een andere gezamenlijke opdracht. Alle kinderen werken in groepjes en hebben een vast plekje waar ze zitten.
- De leerkracht legt de activiteit stil en vertelt dat de klas ‘in de weer’ komt.
- De leerkracht noemt een plaatsnummer. Alle leerlingen die dan op dat plaatsnummer zitten, mogen bij de andere groepjes gaan kijken om tips op te doen (aanpak / werkwijze) of te zien of anderen antwoorden hebben waaraan ze zelf nog niet hadden gedacht.
- Als de tijd om is, gaan alle leerlingen terug naar hun eigen team.
- De leerlingen vertellen hun teamgenoten wat ze hebben gezien en gehoord. Het team werkt met de nieuwe informatie verder aan de opdracht.
De groepjes mogen tijdens het moment van rondlopen niks achterhouden of verbergen. Deze werkvorm werkt het beste als de groepjes gewoon verder gaan met waar zij mee bezig zijn. Ook mag er niet gepraat worden met degene die rondlopen.
Wanneer degene die hebben rondgelopen weer terug in hun groepje komen, zal je enthousiasme ervaren. Kinderen die op goede ideeën zijn gekomen of misschien wel het idee hebben dat zij goed op weg zijn. Coach de kinderen dat het belangrijk is om niet precies te kopiëren wat een ander groepje doet, maar het in een eigen stijl te verwerken. Benadruk nog een keer dat het gaat om het zien van de succescriteria en dat daarmee een goed eindresultaat behaald kan worden.
Kortom…
De werkvorm ‘Team Hints’ is een toffe lesopening. Goed te gebruiken bij elke les die visueel ondersteund kan worden en dat uit te beelden is. Zoals woordenschat, een plattegrond maken of spreekwoorden oefenen.
De werkvorm ‘Luister goed’ is perfect bij het samen opstellen van succescriteria. Denk eraan, deze kan vooral gebruikt worden bij doelen die een vaste volgorde hebben tot succes. Denk aan rekenen of het vinden van een bepaald zinsdeel.
De werkvorm ‘Klas in de weer’ geef je aan dat spieken belangrijk is voor je leerproces. En dat je van en met elkaar meer leert. De kinderen kijken naar andermans werk en doet ideeën op. Zonder dit letterlijk te kopiëren geef je de groepjes wel de mogelijkheid om hun eigen product te verbeteren.
Drie toffe werkvormen die heel goed te gebruiken zijn in formatief evalueren in je klas.
Ben je enthousiast geraakt door deze blog en wil je meer leren over doelgericht werken? Binnenkort lanceer ik mijn nieuwe online programma “Formatief evalueren: Doelgericht werken met jouw klas”. Mocht je de allereerste aanbieding willen hebben met diverse bonussen, schrijf je dan hier in voor de wachtlijst.
Wie is Marleen?
Ik ben Marleen Lapidaire. Al sinds 2014 werk ik als leerkracht in de groepen 5 t/m 8. Ik heb jarenlang fulltime gewerkt en nu ben ik coach, trainer en sta ik af en toe nog voor de klas.
Steeds meer (startende) leerkrachten komen naar mij toe met dezelfde vragen: “Marleen, hoe krijg ik mijn leerlingen bewuster van hun eigen leerproces?” Of “Hoe krijg ik kinderen aangeleerd dat ze stapjes kunnen maken in een doel?” En op precies DIE vragen heb ik duidelijke en praktische antwoorden. Deze leerkrachten merken dat zij, na het uitvoeren van mijn tips, veel actievere leerlingen in de klas hebben. Hun leerlingen waren zich veel bewuster van wat ze aan het leren waren. Wil je meer over mij lezen? Klik dan hier.
